ЭЛЛИПС – 1

• кытшвизь — окружность
• вундӧг — отрезок
• тшӧтшкӧс — плоскость
• ӧтласа ылна — суммарное расстояние
• урчитӧм — определение

Бергӧдам кытшвизь ас диаметр гӧгӧр да кутам видзӧдны сы вылӧ индӧм чутсянь. Кутшӧм мыгӧръяс ми аддзам быд здукӧ? Петкӧдлам найӧс серпас вылын. 

Шуам, медводдза здукӧ ми аддзам кытшвизь. Сувтса диаметр гӧгӧр бергӧдыштӧм бӧрын серпасыс топалас водса нырвизьӧд, артмас кольк кодь мыгӧр. Сэсся “колькйыс” лоас векньыдджык да бӧръяпомыс пӧрас вундӧгӧ. Артмӧм визьяс шусьӧны эллипсъясӧн. 

Босьтам помтӧм кузьтаа гӧгрӧс цилиндр да вундам сійӧс тшӧтшкӧсӧн (медым цилиндр чӧрс вомӧнассис тайӧ тшӧтшкӧсӧн стӧч ӧти чутын). Кутшӧм мыгӧр артмас? Вӧлӧмкӧ, бара эллипс. 

Эллипслӧн стӧч урчитӧм со кутшӧм. Индам тшӧтшкӧс вылын кык чут (найӧс шуам фокусъясӧн) да лыд, коді тайӧ чутъяс костса ылнаысь ыджыдджык. Босьтам тшӧтшкӧсысь став чутсӧ, кодъяслӧн фокусъясӧдз ӧтласа ылнаыс ӧтыджда индӧм лыдыскӧд. Найӧ артмӧдӧны эллипс. Фокусъясыс кӧ лӧсялӧны, артмӧ кытшвизь. 

Сідзкӧ, эллипс позьӧ серпасавны со кыдзи. Тувъялам шыльыд тшӧтшкӧс пӧвйӧ кык тув (найӧ лоасны фокусъясӧн) да кӧрталам наӧ сунис. Пӧвйӧд карандашӧн нуӧдам сідзи, медым сійӧ быд здукӧ инмӧдчис сунискӧд да сунисыс вӧлі зэвтӧма. Карандашыс серпасалас эллипс. 

Ми паныдасьлім “фокус” терминӧн оптика велӧдігӧн: аслыспӧлӧс формаа линза либӧ нюкыля рӧмпӧштан чукӧртӧ югӧрсӧ ӧти чутӧ. Эм-ӧ эллипс фокусъяслӧн югӧр чукӧртан торъяланлун? Вӧлӧмкӧ, эм. 

Босьтам эллипс, бергӧдам сійӧс фокусъяс пыр мунысь веськыд визь гӧгӧр. Артмас кольк кодь веркӧс (“нюжӧдӧм” сфера, шусьӧ эллипсоидӧн). Мед тайӧ веркӧсыслӧн пытшкӧсса дорыс – рӧмпӧштан. Пуктам кӧ эллипслӧн ӧти фокусӧ югӧр сетысьсӧ, югӧр мунас рӧмпӧштанӧдз да сэсся веськалас мӧд фокусӧ.

 

(водзӧ лоӧ на)

PS Аттьӧ Людмила Игнатовалы текст редактируйтӧмысь!